Nazwa wydawnictwa:

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Slawistyczna

ISBN:

978-83-66369-95-5

Rok wydania:

2024

Opis:

Publikacja jest pierwszą częścią dwutomowego opracowania dotyczącego dziewiętnastowiecznych gwar z obszaru Warmii, Mazur i terenów sąsiednich, to znaczy ziemi chełmińskiej oraz ziemi lubawskiej. W części pierwszej znajdują się materiały zebrane z wymienionych obszarów (według podziałów administracyjnych ówcześnie obowiązujących) do „Niemieckiego atlasu językowego”. Są to więc ankiety z powiatu węgorzewskiego – 1, giżyckiego – 27, mrągowskiego – 35, piskiego – 41, szczycieńskiego – 106, nidzickiego – 54, reszelskiego – 10, olsztyńskiego – 50, ostródzkiego – 60, lubawskiego – 52, działdowskiego – 7, brodnickiego – 13; w sumie 456 ankiet. Każda z nich zawiera tłumaczenia 40 niemieckich zdań (ułożonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera) na miejscową gwarę. Materiały utrwalone przez nauczycieli mają różną wartość, bo oddają w sposób nieprofesjonalny specyfikę gwar, bez stosowania zapisu fonetycznego. Z tego powodu niektóre cechy fonetyczne trudno dziś ustalić, natomiast dużą przydatność mają formy morfologiczne, których interpretacja nie budzi wątpliwości. Uwagę zwraca bogactwo zachowania archaicznej leksyki gwarowej. Prezentowane teksty stanowią unikatowe źródło do opracowań gwar polskich w XIX wieku. Są jedynym tego typu świadectwem istnienia gwar polskich, które rozwijały się w otoczeniu języka niemieckiego. Należy zaznaczyć, co uwzględniono w komentarzach do ankiet, że polszczyzna była językiem dominującym lub wyłącznym w wielu badanych wsiach.

Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II – wsparcie monografii naukowych” w ramach projektu nr MONOG/SN/0062/2023/01.